از زمان اختراع اولین خودرو تاکنون، نحوه‌ی کنترل و متوقف کردن خودرو یکی از دغدغه‌های اصلی سازندگان بوده است. ترمز به عنوان حیاتی‌ترین سیستم ایمنی در خودروها وظیفه‌ی مهمی برعهده دارد. هنگامی که از اتوره بوگاتی، بنیان‌گذار شرکت خودروسازی بوگاتی، درباره‌ی عدم وجود سیستم ترمز در خودروهای مسابقه‌ای گرندپری این شرکت سوال شد پاسخ داد، خودروهای من برای حرکت ساخته شده‌اند نه توقف. با این حال، خیلی زود مشخص شد که نقش ترمز در خودروها فراتر از آن است که بتوان حتی در نمونه‌های مسابقه‌ای از آن چشم‌پوشی کرد. به همین علت، از گذشته تا حال، همواره شاهد پیشرفت، تکامل و ظهور نوآوری‌های متنوع در سیستم‌های ترمز خودرو بوده‌ایم. امروزه بر خلاف گذشته، ترمزها تنها وظیفه‌ی کاهش سرعت و متوقف کردن خودرو را برعهده ندارند، بلکه در فرمان‌پذیری و شارژ باتری خودروهای هیبرید نیز اثر گذارند.
همه‌ی ما می‌دانیم که با فشردن پدال ترمز سرعت خودرو کاهش می‌یابد و در نهایت متوقف میشود، اما چگونه نیروی اندک پا سبب توقف خودرو میشود؟ این نیرو چگونه به چرخ‌های خودرو انتقال می‌یابد؟ برای پاسخ‌گویی به این سوالات باید با فرآیند کلی ترمزگیری از ابتدا تا انتها آشنا شویم.
نام دیگر این قطعه دیسک چرخ است و با توجه محل قرار گیری آن که ما بین چرخها و لنت ترمز است ظاهری دایره‌ای شکل دارد. این قطعه را از جنس آلومینیوم، فولاد، چدن یا آهن می‌سازند و لنت ترمز با ایجاد اصطکاک بر روی آن‌ها به کمتر شدن سرعت یا توقف کامل اتومبیل کمک می‌کنند. دیسک را توسط چند پیچ به قسمت مربوط به خود بسته‌اند که این کار به سادگی صورت گرفته است. همچنین از دیگر قطعات به کار رفته در این بخش می‌توان به کالیپر ترمز و سیلندر اصلی اشاره کرد.
درک عملکرد این بخش زیاد هم سخت نیست، هنگامی که پدال ترمز فشرده شود پدهای لنت با دیسک چرخ برخورد می‌کنند و این کار باعث ایجاد اصطکاک و کم شدن سرعت چرخش دیسک ترمز میشود. به این ترتیب با کاهش سرعت دیسک ترمز سرعت چرخها هم کم میشود تا در نهایت اتومبیل به توقف کامل برسد.
دیسک‌ها در ترمز انواع مختلف تولید می‌شوند اما به طور کلی آن‌ها را از نظر کارایی، به دو دسته تقسیم می‌شوند
دیسک ترمز معمولی: اکثرا به شکلی کاملا ساده طراحی شده و سطح بیرونی آن ها صاف و صیقلی است.
دیسک ترمز خنک شونده: این مدل که هوا خنک نیز نامیده میشود معمولا با اشکال متفاوت طراحیمی‌شوند.
نوع آلیاژ به کار رفته در ساخت دیسک‌ها نیز از دیگر تفاوت‌های آن‌ها است. این تفاوت‌ها در کارایی، طول عمر، کیفیت عملکرد و قیمت دیسک ترمز تاثیر دارد.
نشانه های خرابی دیسک چرخ
دیسک ترمز از آن دسته قطعاتی است که به مرور زمان ممکن است خراب شود، به همین دلیل بهتر است خرابی آن را تشخیص دهید و قطعه را تعویض کنید.
– در زمان ترمز گرفتن یک صدا یا لرزش غیر متعارف حس میشود.
– سطح دیسک ترمز تغییر رنگ داده است.
– زمانی ترمز می‌گیرید اتومبیل مسافت زیادی را طی می‌کند تا متوقف شود و با لرزش هم همراه است.
– بر روی دیسک شیارهای کوچکی ایجاد شده است.
– در هنگام ترمز گرفتن فرمان و پدال می‌لرزد و صدای سوت کشیدن به گوش می‌رسد.
– فرآیند ترمزگیری به طور کامل صورت نمی‌گیرد و لنت ترمزها زود خورده می‌شوند.
– داغ شدن بیش از اندازه دیسک ترمز
– استفاده از لنت‌های ترمز بی‌کیفیت یا تعویض نکردن به موقع لنت ترمز موجب خرابی این قطعه میشود.
شما میتوانید یاد بگیرید، هنگامی که یک دیسک ترمز نو برای خودروی خود خریداری کردید، خوتان آن را به جای دیسک ترمز معیوب در خودروی خود نصب کنید. برای این کار ابتدا موارد ایمنی را رعایت کنید و از دستکش استفاده کنید. برای نصب دیسک ترمز مراحل زیر را دنبال کنید.
چرخ های خودرو با باز کنید تا به سیستم ترمز برسید. (یک توصیه دوستانه این که، قبل از این کار به یک کارواش رفته و با فشار آب داخل چرخها را شستوشو دهید.) با باز کرن چرخ، مجموعه سیستم دستی را مشاهده خواهید کرد. کالیپر ترمز در همه خودروها معمولا با دو پیچ بزرگ به ستون کمک فنرها متصل شده است. هنگامی که این دو پیچ را باز کنید کالیپر از جای خود بیرون میآید. توصیه: کالیپر را با استفاده از یک بست به یا سیم به ستون کمک فنر ببندید زیرا کالیپر سنگین است و آویزان ماندن آن باعث آسیب به شیلنگ ترمز میشود.
در این مرحله دیسک را از جای خود بیرون بیاورید. (توجه: در تمامی خودروهای سواری دیسک ترمز یا کاملاُ رها است یا با یک پیچ کوچک در جای خود قرار گرفته؛ در این صورت پیچ را باز کنید تا دیسک ترمز رها شود.)
خب در این مرحله شما به راحتی توانسته اید دیسک معیوب را از جای خود بیرون بیاورید. پس از آن دیسک نو را در جای دیسک معیوب قرار دهید و مراحل باز کردن آن را برعکس انجام دهید. تا دیسک و کالیپر در جای خود بسته شوند.
نکته1:پس از طی این مراحل خودروی خود را روشن کنید. چندین بار روی پدال ترمز فشار دهید تا لنتها در محل مناسب خود قرار گیرند.
نکته2: زمانی که ترمزهای خودروی شما داغ هستند رفتن به کارواش یا ورود به گودال آب یا حتی پاشش اندک آب میتواند باعث تاب برداشتن دیسک شود. به این دلیل شما به محل دیسک نگاهی بیندازید، مشاهده کنید، صفحه فلزی پشت دیسک که برای جلوگیری از پاشش آب به دیسک در پشت دیسک روی ستون کمک فنر نصب شده در خودروی شما وجود داشته باشد و خراب نشده باشد.
نکته3: هنگامی که کالیپر ترمز دیسکی کاسهای باز است، یا کاسه ترمز از روی ترمزهای کاسهای برداشته شده است اقدام به ترمز گیری نکنید. زیرا باعث میشود اهرام بندی در ترمزهای کاسهای یا پیستونهای پمپ ترمز از جای خود بیرون زده و روغن ترمز خالی شود.که رفع این مشکل، مهارت و دانش بالایی میخواهد و ممکن است به تنهایی از پس آن برنیاید.